Shqiptarët kanë "bërë emër" në Ekuadorin e largët pasi e kanë si një pikë kyçe për kokainën të cilën më pas e transportojnë në Shqipëri dhe vende të tjera të Europës. Pozitat e tyre në Ekuador por edhe lidhjet dhe sherret mes shqiptarëve, kanë tërhequr vëmendjen e "Insightcrime" e cila ka shkruar një artikull të zgjeruar për shqiptarët në Ekuador, fillimet e mafies në këtë vend, kokakinën por edhe vrasjet mes bandave rivale. Ndërkohë në artikull përmenden edhe emrat më të njohur të mafies shqiptare në Ekuador si Adriatik Tresa i cili u vra në vitin 2020, Arbër Çekaj, Dritan Rexhepi apo Ilir Hidri.
Vrasja e shtetasit shqiptar Adriatik Tresa brenda pronës së tij luksoze në Ekuador ka zbuluar detaje të aktiviteteve të supozuara të tij kriminale, duke paraqitur një pamje sesi veprojnë prokurat e dhunshme të mafias shqiptare në vendin e Andeve. Tresa, një shtetas shqiptar që ishte vendosur në Ekuador, po hetohej për trafik droge në momentin e vdekjes së tij në nëntor 2020. Vrasja e tij erdhi muaj pasi ai kishte kaluar një vit në një burg ekuadorian me akuza për armë të paligjshme në një çështje që përfundimisht nuk shkoi kurrë në gjyq. Tresa gjithashtu u akuzua për pastrim parash, dhe ai dyshohej se kishte përfshirë në vrasjet e një bashkëkombësi shqiptar dhe të një gazetari ekuadorian.
Tresa mbërriti në Ekuador në vitin 2011 pasi sindikatat e krimit shqipfolës filluan të depërtojnë në vend. Që atëherë, emisarët e këtyre grupeve kanë ndërmjetësuar gjithnjë e më shumë marrëveshje kokaine midis furnizuesve kolumbianë dhe sindikata të ndryshme evropiane, si dhe kanë negociuar dërgesat e tyre për t'u shpërndarë nga filialet shqipfolëse në të gjithë Evropën. Lëvizja e tyre drejt Ekuadorit vjen mes një tendence më të gjerë në të cilën portet e vendit po përdoren për të transportuar sasi masive kokaine në Evropë. Por grupet shqiptare në Ekuador kanë sjellë me vete llojin e tyre të dhunës, përfshirë vrasjet me porosi. Tresa duket se ka qenë viktimë e një prej tyre. Më 20 nëntor, tre burra të veshur si oficerë policie hynë në kompleksin e tij të sigurisë së lartë, duke pretenduar se kishin një urdhër kontrolli. Ata e qëlluan gjashtë herë me pushkë, sipas El Universo.
Rënia e komunizmit shqiptar në fillim të viteve 1990, ashtu si ajo e homologut të tij sovjetik, solli dy zhvillime të rëndësishme: ripërtëritjen e rolit të tregtisë ndërkufitare dhe fuqizimin dramatik të krimit të organizuar. Shtetasit e parë shqiptarë që u përfshinë në trafikun e drogës erdhën përmes Kolumbisë rreth dy dekada më parë. Në vitin 2001, tre u arrestuan gjatë "Operation Journey", një hetim shumëkombësh dy-vjeçar i trafikut detar kolumbian të udhëhequr nga Administrata e Shteteve të Bashkuara për Zbatimin e Drogës (DEA), sipas një raporti nga Iniciativa Globale kundër Krimit të Organizuar Transnacional. Në të njëjtin vit , autoritetet në Shqipëri arrestuan gjashtë anëtarë të grupit të parë të njohur të trafikimit në vend, i cili kishte lidhje me kartelin Medellín. Megjithatë, në atë kohë, grupet mafioze italiane, veçanërisht 'Ndrangheta' me bazë në Kalabria, po vendosnin tashmë kontrollin e trafikut transatlantik të kokainës, duke i lënë shqiptarët të vepronin si ndërmjetës të izoluar.
Ekuadori shpejt u shfaq si një vend tërheqës për shqiptarët dhe sindikatat e tjera evropiane. Ajo kishte kufij poroz, institucione të dobëta policie dhe gjyqësore dhe një ekonomi të dollarizuar të bazuar në para, e cila ofronte mundësi të lehta për pastrim parash. Ajo kishte gjithashtu një numër portesh të Paqësorit nga të cilat kontrabandonte drogën në bordin e anijeve të destinuara për në Evropë. Në vitin 2008 ose 2009, shtetasi shqiptar Arbër Çekaj krijoi një kompani tregtare bananesh në Ekuador, të cilën e përdori për të fshehur drogën në ngarkesat e ngarkesave, sipas një hetimi të përbashkët nga Plani V i Ekuadorit dhe Projekti i Raportimit të Krimit të Organizuar dhe Korrupsionit të Bosnjës (OCCRP).
Grupet shqiptare të krimit të organizuar bënë depërtime të mëdha në Ekuador në 2014 dhe 2015, tha për OCCRP , Mario Pazmiño, ish-drejtor i inteligjencës për ushtrinë e Ekuadorit . Kjo u evidentua nga arrestimi në Ekuador në vitin 2014 i të arratisurit ndërkombëtar dhe të akuzuarit, një trafikant droge, Dritan Rexhepi, së bashku me sekuestrimin e 278 kilogramëve kokainë. Në vitin 2015, eksportuesi Arbër Çekaj u akuzua në mungesë për trafikimin e 37 kilogramëve kokainë në një ngarkesë banane me destinacion Shqipërinë, por pa u penguar, ai bëri disa vizita të tjera në Ekuador dhe eksportoi 137 ngarkesa të tjera në të njëjtën rrugë.
Në vitin 2016, ndërsa prodhimi i kokainës kolumbiane u rrit në qiell, trafikimi drejt vendeve evropiane u rrit në mes të kërkesës në rritje . "Ndrangheta" e Italisë, ndërkohë që vazhdonte të dominonte shpërndarjen evropiane të kokainës, nuk mundi të menaxhonte vetëm këto sasi të mëdha dhe furnitorët kolumbianë filluan të kërkonin partnerë shtesë, duke përfshirë grupet shqiptare të pozicionuara mirë. Nga 160 shqiptarët që hynë në Ekuador në vitin 2018, të paktën 20 ishin trafikantë të mundshëm droge, sipas një agjenti ekuadorian kundër narkotikëve të cituar nga Iniciativa Globale kundër Krimit të Organizuar Transnacional. Ndërkohë që kapjet e kokainës në Shqipëri janë rritur. Në vitin 2018, autoritetet bënë ngarkesën e tyre më të madhe kur më shumë se 600 kilogramë u zbuluan në një ngarkesë banane nga Kolumbia. Muaj më vonë, njeriu që kishte organizuar dërgesën u arrestua përfundimisht : i njëjti eksportues i frutave, Arbër Çekaj, të cilin autoritetet e kishin dënuar vite më parë.
Megjithatë, rënia e Çekajt bëri pak për të frenuar rrjedhën e drogës. Në maj 2019, një grup trafiku kokaine u çmontua në provincën bregdetare të Ekuadorit, El Oro. Grupi më vonë doli të drejtohej nga shqiptarët. Katër muaj më vonë, në portin shqiptar të Durrësit, u zbuluan 137 kilogramë kokainë në kontejnerët e transportit nga Ekuadori. Së fundmi, në shtator 2020, EUROPOL njoftoi çmontimin e "Kompania Bello", një sindikatë kriminale transnacionale shqipfolëse, drejtuesi i së cilës ishte me qendër në Ekuador. EUROPOL e shpalli atë një nga organizatat më aktive të trafikut të kokainës në Evropë dhe e shpalli hetimin më të madhin ndonjëherë për një grup droge shqiptar. Pothuajse dy dekada pasi trafikantët e parë shqiptarë dolën në skenë, sindikatat shqiptare tani kontrollojnë një pjesë të konsiderueshme të rrjeteve të shitjes me shumicë dhe pakicë të kokainës në Evropë, duke përdorur filialet e bandave të rrugës për të shpërndarë drogë në Holandë , Mbretërinë e Bashkuar, Francë dhe Gjermani. . Anëtarët e saj kanë bashkëpunuar si të barabartë edhe me 'Ndrangheta' italiane.
Vitet e fundit, ndërsa fuqia dhe ndikimi i saj në Ekuador u rrit, mafia shqiptare la një gjurmë gjaku rreth qytetit portual të zhurmshëm të Guayaquil. Në maj 2017, Ilir Hidri, një nga shqiptarët e arrestuar me të arratisurin e INTERPOL-it, Dritan Rexhepi, u qëllua pas shpine nga dy sulmues me motor. Në nëntor 2017, Remzi Azemi një shtetas shqiptaro-kosovar që ishte nipi i Hidrit u plagos kur një person i armatosur qëlloi katër plumba përmes dritares së hapur të SUV -it të tij të blinduar .Raportet e shtypit shqiptar pretendonin se Adriatik Tresa ishte një mik i ngushtë i Hidrit, ndërsa mediat shqiptare dhe ekuadoriane kanë raportuar se ai ishte i dyshuari kryesor për vrasjen e Hidrit dhe u arrestua pasi iu gjet një armë në banesën e tij. Bashkëpunëtori i dyshuar i Tresës në vrasje ishte Azemi, i cili u raportua se ishte nën hetim për të shtënat ndaj xhaxhait të tij.
